एन्टि-मुलेरियन हर्मोन (AMH) भनेको के हो?

एन्टी-मुलेरियन हर्मोन (AMH) ले पुरुष र महिला दुवैमा बाँझोपनको आकलन गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। महिलाहरूमा, AMH स्तरहरू मापन गर्दा डिम्बाशयको रिजर्भमा बहुमूल्य जानकारी प्रदान गर्छ, जसले अण्डाशयमा बाँकी रहेको अण्डाहरूको मात्रा र गुणस्तरलाई जनाउँछ। कम AMH लेभलले डिम्बग्रंथि रिजर्भ घटेको सङ्केत गर्दछ साथै कम प्रजनन क्षमता र उमेर-सम्बन्धित बाँझोपनको उच्च जोखिमको सुझाव पनि दिन्छ। यसको विपरित, उच्च AMH स्तरहरूले पोलिसिस्टिक अंडाशय सिन्ड्रोम (PCOS), अधिक एन्ड्रोजन स्तर, अनियमित महिनावारीका अवस्थाहरूलाई संकेत गर्न सक्छ। AMH परीक्षणले प्रजनन विशेषज्ञहरूलाई व्यक्तिगत उपचार योजनाहरू, जस्तै इन भिट्रो फर्टिलाइजेसन (IVF) लाई आवश्यक पर्ने फोलिकल्सको विकास सुनिश्चित गर्न डिम्बग्रंथि उत्तेजना (ovarian stimulation) औषधिको उपयुक्त मात्रा निर्धारण गर्न मद्दत गर्दछ। AMH हर्मोनले गर्भमा हुँदा बच्चाको यौन अंगको विकासमा प्रमुख भूमिका खेल्छ। पुरुष शिशुहरूमा AMH स्तर उच्च हुन्छ, किनकि यसले तिनीहरूको शरीरमा महिलाको प्रजनन प्रणालीको विकास हुनबाट रोक्छ। गर्भमा रहेका महिला शिशुहरूलाई उनीहरूको विकासको लागि थोरै मात्रामा AMH चाहिन्छ। 

पुरुषहरूमा, AMH प्रजनन क्षमता निर्धारण गर्न पनि आवश्यक छ। यो अण्डकोषमा रहेको सेर्टोली कोशिकाहरूद्वारा उत्पादन गरिन्छ र टेस्टिकुलर विकास र शुक्राणुको उत्पादनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। पुरुषहरूमा कम AMH स्तरहरूले टेस्टिक्युलर डिसफंक्शनलाई सङ्केत गर्दछ, जस्तै प्राथमिक टेस्टिक्युलर विफलता वा केही आनुवंशिक अवस्थाहरू जसले शुक्राणु उत्पादनमा कमी र प्रजनन क्षमतामा कमी ल्याउन सक्छ। पुरुषहरूमा AMH स्तरहरूको मूल्याङ्कनले पुरुष बाँझोपनको कारण पत्ता लगाउन र उपयुक्त उपचार रणनीतिहरू मार्गदर्शन गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

महिलाहरूमा, अण्डाशयको फोलिकल्स भित्रका कोशिकाहरूले AMH उत्पादन गर्छन्। AMH स्तरहरू तपाईंसँग भएका अण्डाहरूको संख्या वा तपाईंको डिम्बग्रंथिको संरक्षित संख्यासँग मेल खान्छ:

• उच्च AMH स्तरको अर्थ अधिक अण्डा र उच्च डिम्बग्रंथिको मात्रा हो।
• तल्लो AMH स्तरको अर्थ कम अण्डा र कम डिम्बग्रंथिको मात्रा हो।

AMH परीक्षण के हो?

AMH परीक्षणले तपाईको रगतमा भएको एन्टि-मुलेरियन हर्मोन (AMH) को मात्रा नाप्छ। दुवै पुरुष र महिलाले AMH हर्मोनको उत्पादन गर्दछन् तर स्वास्थ्य सेवा प्रदायकहरूले प्रायः महिलाहरूमा उनीहरूको प्रजनन स्वास्थ्यको मापन गर्न यो परीक्षण गर्ने गरेका छन्। 

स्वास्थ्य सेवा प्रदायकहरूले AMH परीक्षणको सिफारिस कुन अवस्थामा गर्छन्?

तपाईको ovarian मा granulosa cell tumor छ कि छैन  हो भनेर निर्धारण गर्न AMH परीक्षणको आवश्यकता पर्दछ। नि:सन्तान उपचार भैरहेको खण्डमा औषधोपचारले काम गरिरहेको छ वा छैन भनेर जाँच्न पनि AMH स्तरहरूको मापन गरिन्छ।

AMH परीक्षणले तपाईंलाई के बताउँछ?

AMH परीक्षणले तपाईसँग बाँकी रहेका अण्डाहरूको संख्या र तपाईको अण्डाशयहरूको उमेर कति बाँकी छ, भनेर बताउँछ। यसले तपाइँसँग गर्भवती हुनको लागि छोटो समय छ भनेर प्रकट गर्न सक्छ।
एक AMH परीक्षणले यो पनि जानकारी प्रदान गर्छ कि तपाई इन भिट्रो फर्टिलाइजेसन (IVF) को तयारीमा धेरै अण्डाहरू परिपक्व हुनको लागि तपाईको डिम्बाशयलाई उत्तेजित गर्न इन्जेक्टेबल प्रजनन क्षमता औषधिहरूलाई कति राम्रोसँग प्रतिक्रिया दिनुहुन्छ।

AMH परीक्षणले तपाईलाई के भन्न सक्दैन?

जब AMH तपाईको अण्डा गणनासँग जोडिएको छ, यसले तपाईको प्रजनन क्षमता (उपचारको सहयोगमा वा बिना) वा तपाई रजोनिवृत्तिको बेलामा जानुहुन्छ भनेर सिधा भविष्यवाणी भने गर्दैन।
साथै, ध्यान राख्नुहोस् कि तपाईको AMH स्तरहरू सामान्य दायरामा भए तापनि, अन्य कारकहरूले तपाईको गर्भधारण गर्ने क्षमतालाई असर गर्न सक्छ, जस्तै:
• उमेर, चिकित्सा अवस्था, धुम्रपान, मध्यपान आदि।
• शुक्राणु गणना र गतिशीलता।
• नियमित रूपमा ओभुलेशन नहुने, फलोपियन ट्युबहरू अवरुद्ध हुने, endometriosis र फाइब्रोइड जस्ता गर्भाशय असामान्यताहरू।

सामान्य AMH स्तर के हो?

AMH स्तरहरू तपाईको उमेर अनुसार भिन्न हुन्छन्। महिलाहरूमा, AMH स्तर किशोरावस्थामा बढ्न थाल्छ र 25 वर्षको उमेरमा चरम हुन्छ। त्यस पछि, AMH स्तर स्वाभाविक रूपमा घट्छ।
स्वास्थ्य सेवा प्रदायकहरूले नानोग्राम प्रति मिलिलिटर (ng/mL) मा AMH स्तरहरू मापन गर्छन्। AMH स्तरबारे सामान्य तथ्याङ्क:
• औसत: १ ng/mL देखि ३ ng/mL को बीचमा।
• न्यून: १ ng/mL मुनि।
• गम्भीर रूपमा कम: ०.४ ng/mL।

यो नोट गर्नु महत्त्वपूर्ण छ कि ल्याबहरूले विभिन्न उपकरणहरू प्रयोग गर्ने हुनाले, तपाईंको नतिजाहरू प्रयोगशालाबाट प्रयोगशालामा थोरै फरक हुन सक्छ।

तपाईको उमेरको लागि राम्रो AMH स्तर के हो?

AMH स्तरहरू स्वाभाविक रूपमा उमेरसँगै घट्दै जान्छ, त्यसैले तपाईको ३०, ४० र ५० को दशकमा कम डिम्बग्रंथि रिजर्भ देखिनु सामान्य हो।
वास्तविक संख्याहरूको लागि, यी अनुमानहरू विचार गर्नुहोस्, जुन प्रत्येक सम्बन्धित उमेरको लागि फरक फरक रहेको छ। 
• २५ वर्षको उमेरमा: ३.० ng/mL
• ३० वर्षको उमेरमा: २.५ ng/mL
• ३५ वर्षको उमेरमा: १.५ ng/mL
• ४० वर्षको उमेरमा: १ ng/mL
• ४५ वर्षको उमेरमा: ०.५ ng/mL
उच्च AMH स्तरहरू सधै राम्रो कुरा होइन। Polycystic ovary syndrome (PCOS) भएका केही व्यक्तिहरूमा AMH उच्च हुन सक्छ।

AMH परीक्षण कसरी काम गर्छ?

AMH परीक्षण भनेको रगतको परीक्षण हो। एक स्वास्थ्य सेवा कर्मचारीले तपाईको हातको नसबाट रगतको नमूना लिनको लागि पातलो सुई प्रयोग गर्दछ। उक्त प्रक्रिया केही मिनेटको मात्र हुन्छ।
के मैले मेरो महिनावारीको समय वरिपरि AMH परीक्षण अनुसूचित गर्न आवश्यक छ?
तपाई आफ्नो समय अनुसार कुनै पनि बिन्दुमा AMH परीक्षण गर्न सक्नुहुन्छ। मासिक चक्रको बेला अन्य प्रजनन हार्मोनहरूको विपरीत, AMH हर्मोनमा महिनाभरि नै धेरै उतार चढाव हुँदैन।

बाँझोपनमा AMH परीक्षणको प्रभाव महत्त्वपूर्ण छ, किनकि यसले स्वास्थ्य सेवा प्रदायकहरूलाई व्यक्तिगत हेरचाह गर्न र प्रजनन समस्याहरूसँग संघर्ष गरिरहेका व्यक्तिहरू र दम्पतीहरूको लागि निर्णय लिने मार्गनिर्देशन गर्न सक्षम बनाउँछ। एक व्यक्तिको AMH स्तरहरू बुझेर, प्रजनन विशेषज्ञहरूले अनुकूल उपचार योजनाहरू बनाउन सक्छन् जसले गर्भधारणको सम्भावनालाई अनुकूलन गर्दछ। यसबाहेक, AMH परीक्षणले व्यक्तिहरूलाई परिवार नियोजन, प्रजनन कोशिकाको संरक्षण र प्रजनन उपचारको समयको बारेमा सूचित निर्णयहरू गर्न मद्दत गर्दछ। समग्रमा, AMH ले प्रजनन औषधिको क्षेत्रमा क्रान्तिकारी परिवर्तन गरेको छ व्यक्ति र दम्पतीहरूलाई बढ्दो आत्मविश्वासको साथ बाँझोपनको जटिल समस्यालाई सामना गर्न सशक्त बनाउँदै छ।